Թափանցիկություն in Վրաստան

Թափանցիկության սկզբունքը կիրառվում է`ապահովելու համար, որ վարչական որոշումներից տուժածներին տրվի ամբողջական տեղեկատվություն քաղաքականության արդյունքների և հետևանքների և որոշումների կայացման գործընթացի մասին: Կառավարությանկողմից իրականացվող քաղաքականությունների, ծրագրերի և գործունեության մասին տեղեկատվության հասանելիությունը քաղաքացիներին և համայնքներին հնարավորություն է տալիս հստակ պատկերացում կազմել կառավարության քայլերի մասին, կատարել տեղեկացված ընտրություն և մասնակցել տեղական որոշումների կայացման գործընթացներին: Այն նաև հնարավորություն է տալիս ընտրված պաշտոնատար անձանց, այսինքն՝ կառավարության և ընդդիմության ներկայացուցիչներին, կայացնել տեղեկացված որոշումներ, իրականացնել արդյունավետ վերահսկողություն և անհրաժեշտության դեպքում պատասխանատվության ենթարկել գործադիր իշխանությանը: Բացի այդ, տեղեկատվության հասանելիությունը թույլ է տալիս լրագրողներին և քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչներին արդյունավետ իրականացնել հսկողության գործառույթները և հաշվետվություն պահանջել կառավարությունից:

Տեղական մարմինները պետք է մատչելի ձևաչափով հասանելի դարձնեն տեղեկատվությունը հանրությանը և դա անեն ժամանակին, որի շնորհիվ քաղաքացիները և շահագրգիռ կողմերը հնարավորություն կունենան մասնակցելու որոշումների կայացման գործընթացներին լինելով իրազեկված, վերահսկել և գնահատել կառավարության կողմից իրականացվող քաղաքականությունը և որոշումները՝ անհրաժեշտության դեպքում հաշվետվություն պահանջելով ​​պաշտոնատար անձանցից: Թափանցիկությունը ձեռք է բերվում մի շարք մեխանիզմների միջոցով, հիմնվելով քաղաքացիների՝ տեղեկատվության հասանելիության իրավունքի վրա: Դրանցից կարելի է նշել բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց և ընտրվող պաշտոններ զբաղեցնող անձանց ֆինանսական միջոցների և շահերի բախման հայտարարագրումը, ինչպես նաև տեղեկատվության հրապարակումը մատչելի, փոխկապակցվող բաց տվյալների ձևաչափերով:

Բաց գիտելիքի հիմնադրամի կողմից տրված սահմանման համաձայն՝ «բաց տվյալները այն տվյալներն են, որոնք կարող են ազատորեն օգտագործվել, վերօգտագործվել և վերաբաշխվել ցանկացած անձի կողմից՝ ենթակա լինելով միմիայն դրանց աղբյուրը նշելու և համատեղ օգտագործելու պահանջին» ։ Հետևաբար, բաց տվյալների հայեցակարգը դուրս է գալիս հանրային տեղեկատվության մատչելիության շրջանակից և կենտրոնանում է դրա օգտագործման վրա, որից լրացուցիչ տնտեսական, սոցիալական և քաղաքական օգուտներ են բխում։ Որպեսզի դա տեղի ունենա, հրապարակված տվյալները պետք է լինեն ամբողջական, մշտական, ոչ բացառող, ոչ խտրական և ոչ պատենտավորված, ինչպես նաև ստացվեն առաջնային աղբյուրների կողմից՝ ժամանակին և մեքենաընթեռնելի ձևաչափով։

Հանրային տեղեկատվության սահմանափակ հասանելիությունը բացասաբար է անդրադառնում հանրային կառույցների նկատմամբ վստահության վրա, մեծացնում է հնարավոր կոռուպցիոն ռիսկերը և սահմանափակում տարբեր շահագրգիռ կողմերի` կառավարության գործունեությունը վերահսկելու կարողությունները: Այն նաև խոչընդոտում է քաղաքացիների և շահագրգիռ կողմերի` քաղաքականության մշակմանը մասնակցելու և անհրաժեշտ փոփոխությունների նպատակով ապացույցների վրա հիմնված քաղաքականության առաջարկությունների մշակման ջանքերը: Պրակտիկան ցույց է տալիս, որ տեղեկատվության մատչելիության ոլորտի օրենսդրությունը և պատշաճ կիրարկման միջոցները քաղաքացիների համար տեղեկատվության հասանելիության ապահովման կարևոր պայման են:

Հանրային գնումների համակարգը համարվում է կոռուպցիոն վտանգներ պարունակող հիմնական ոլորտներից մեկը: Վերջինիս մասնաբաժինը  համաշխարհային համախառն ներքին արդյունքում շուրջ 12 տոկոս է, ընդ որում բարձր եկամուտ ունեցող երկրների մեծ մասում ապրանքների և ծառայությունների գնումների մասնաբաժինը կազմում է ընդհանուր պետական ծախսերի մեկ երրորդը: Ելնելով դրանից կարելի է եզրակացնել, որ հանրային գնումները կոռուպցիայի, ապօրինի համաձայնությունների և այլ անօրինական գործողությունների ռիսկ պարունակող առաջնային ոլորտներից են: Հանրային գնումների հետ կապված կոռուպցիոն ռիսկերից խուսափելու համար բաց տվյալների սկզբունքով գործող էլեկտրոնային միջոցներն ու հարթակները գնալով ավելի հասանելի են դառնում և օգտագործվում են պետական մարմինների կողմից` հանրային գնումների ընթացակարգերը բարեփոխելու համար: Բաց պայմանագրերի հետ մեկտեղ (երբ հայտերն ու պայմանագրերը հրապարակվում են) լիովին մատչելի, լավ լուսաբանվող գնումների գործընթացները թույլ են տալիս ավելի շատ հայտատուներ ներգրավել, նվազեցնելով հակամրցակցային պրակտիկայի և կաշառակերության հնարավորությունները:

Թափանցիկության սկզբունքների մեկ այլ կարևոր բաղադրիչ է կուսակցությունների և նախընտրական արշավների ֆինանսավորման թափանցիկությունը, քանի որ ընտրողների համար կարևոր է ֆինանսավորման աղբյուրնեի տեսանելիությունը և այն, թե ինչպես են ծախսվում հատկացված գումարները` տեղեկացված որոշումներ կայացնելու և պատկերացնելու, թե որ ֆինանսական, քաղաքական կամ այլ ուժերն են սատարում թեկնածուներին և կուսակցություններին։ Քաղաքական ֆինանսավորման թափանցիկությունը կանխարգելիչ միջոց է քաղաքականության վարման և ընտրությունների ժամանակ ապօրինի և հանցավոր աղբյուրներից գոյացած փողերի օգտագործման դեմ:

Ըստ այդմ, պետական ​​միջոցների խնայողաբար, արդյունավետ և նպատակային օգտագործմանը նպաստելու համար պետք է ապահովել արտաքին ստուգումներ իրականացնող պատասխանատու մարմնի անկախությունն ու ինստիտուցիոնալ ներուժը: Հասարակության ներկայացուցիչները պետք է հնարավորություն ունենան ծանոթանալու ստուգող կազմակերպության կողմից տրվող հաշվետվություններին և հիմնական առաջարկություններին: Արտաքին աուդիտը կարևոր է հանրային ոլորտում առկա հիմնական մարտահրավերները բացահայտելու, հանրային հաստատությունների թափանցիկությունն ու արդյունավետությունը բարձրացնելու և ապացույցների վրա հիմնված քաղաքականություն վարելու համար:

Ընդհանուր ներքին համատեքստ